« ماه مبارک رمضان ماه خوب و خوبان »
یا ایّها الذّین امنوا کتب علیکم الصّیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلّکم تتقون.( بقره – 183 )
ای اهل ایمان برشما هم روزه داشتن فرض گردید چنانکه امم گذشته را فرض شد واین دستور برای آنست که پاک و پرهیزکار شوید.
ماه مبارک رمضان ، ماه خداست . در این ماه پروردگار متعال بندگان را به مهیمانی خویش فرا می خواند . از آنان می خواهد تا با انجام روزه ، این فریضه بزرگ ، درون و برون را از معاصی پاک ومنزه سازند.
در این ماه حضرت دوست از بندگان خود می خواهد با مجاهدتی اصولی و صحیح با کمک نیروی ایمان ، تمایلات و جنبش های سرکش نفس را مهار کنند و خویش را از آلودگیهای شهوت و غضب و از پلیدی و زشتی گناهان و معاصی بر کنار کرده و بی هیچ دغدغه ، خالصانه و صادقانه به انجام تعهدات و وظایف اسلامی – انسانی خویش سوار بر مرکب تندباد ایام به سوی لقاءالله طی طریق نمایند.
/با حلول ماه مبارک رمضان دعوت همگانی برای بسیج مومنان به شرکت در ضیافت الله وبر سر خوان گسترده نعمت خدا ،با اشعه های پاک کننده وروح بخش الهی اعلام می گردد.
در ماه مبارک رمضان می بایست درس قرائت و تفکر وتدبر در آیات الهی و درس عبودیت را فرا گرفت تا به فضل الهی ،فضائل انسانی وملکات فاضله نفسانی را در خود احیاء نماییم وتمامی زنجیرهای بردگی و اسارت را با کثرت استغفار وبلند نمودن دستها به دعا وزمزمه مناجات وسجده های خالصانه از تن های اسیرمان پاره کنیم وخود را از قیدوبندهای دنیای مادیت به دنیای عبودیت و بندگی وبه مبداءالوجود وغایه الکمال الهی متصل نماییم.
ماه مبارک رمضان به انسان می آموزدکه رفاه مادی و آسایش زندگی و برخورداری از مواهب طبیعت و خوردن وخوابیدن وامیال نفسانی هدف نیست که وسیله ای در خدمت کمال انسانیت است.
در ماه مبارک رمضان انسان توشه اعمال خویش را جهت سفر به آخرت برمی دارد وبا جهت بخشیدن به حرکت حیات خود در طریق سالکان الی الله قدم می گذارد.وسیله این سیر روحانی واین ضیافت ومهمانی الهی ،مجاهده وریاضت نفسانی است زیرا بریدن از عوالم ماده و قرار گرفتن در عالم مجردات بسیار صعب ودشوار است لذاست که در کلاس درس ماه مبارک رمضان می آموزیم که چگونه اندک اندک رشته ها وزنجیرهای علقةعالم فنارا پاره واز عالم ماده سفر نموده وبه عالم ملکوت قدم گذاریم.
در میهمانی فضل الهی ،نخوردن نیز هدف نیست بلکه وسیله ای است در جهت رشد کمالات نفسانی و عروج روح به ملکوت اعلی .لذاست که حضرت امیر علیه السلام می فرمایند:« چه بسیار کمند روزه داران وچه بسیارند تحمل کنندگان گرسنگی.»
و بهره این ضیافت ،زهد است وتقوی نه تشنگی و گرسنگی فقط عمق این مطلب در کلام علی علیه السلام است که می فرمایند:«چه بسیار روزه داریکه او را از روزه به جزء تشنگی و گرسنگی وچه بسیار عبادت کننده ای که اورا از عبادت به جزء تعب وسختی ،بهره ای نیست.ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بیخردان است.
لذا جهت تهیه زاد وتوشه برای حرکت به سوی انسانی خداگونه شدن وسفر به آخرت ،باید در جهت نیل به فضائل و برکات این ماه مبارک کوشید بدین بدین صورت که مرتبت والا وحقیقت صیام را باید درک کرد یعنی اجتناب و امساک دل از غیر حق،وقطع علائق و وابستگیهای دنیا و بریدگی از هر مطلوب و محبوبی جزءاو.
برای روشنتر شدن مسئله ، به سخنان حضرت امام خمینی «ره» این عاقل ترین مجنون عصر ما که برگرفته از آیات و روایات است گوش فرا می دهیم.« در این ماه مبارک خودتان را تقویت کنید به قوت های روحانی در یک حدیثی است که پیغمبر اکرم فرمودند که ماه مبارک آمد. اقبال کردآمد ،در ضمنش می فرمایندکه:« دعیتم الی ضیافه الله » ضیافتهای خدابا ضیافتهای مردم، این است فرقش که وقتی شما را یک اشخاصی دعوت بکنند به یک مهمانی، وقتی بروید درآن مهمانی بر حسب فراخور حال یک چیزهایی برای خوردنی و یک چیزهایی برای تفریح واین چیزهاست.
ضیافت خدا درماه مبارک رمضان یک شعبه اش روزه است ویک کار مهمش که مائده غیبی و آسمانی است قرآن است.شما دعوت شده اید به مهمانی خداو شما در ماه مبارک رمضان مهمان خدا هستید مهماندار شما،شمارا وادار کرده به اینکه روزه بگیرید.این راه هایی که به دنیا باز است و شهوات هست و اینها را،اینها را سدش کنیدتا مهیا بشویدبرای لیله القدر... مهمانی خدا،مهمانی ای( است ) که در آنجا سفره ای که پهن کرده است قرآن مجید است و محلی که در آنجا ضیافت می کند مهمش لیله القدر است وضیافتی که می کند تنزیهی وضیافت اثباتی وتعلیمی.نفوس را ازروز اول ماه مبارک رمضان به روزه ،به مجاهده،به ادعیه مهیا می کند تا برسد به آن سفره ای که از آن باید استفاده کنندوآن لیله القدر است که قرآن در آن نازل شده است .این ضیافت الهی انسان را منقلب باید بکند از این جهت حیوانی به آن جهت واقعی ،انسانی،از آن ظلمتهایی که اطلاع به آن داریم منقلب کند انسان را به آن نورهایی وآن نورها و نور مطلقی که همه عالم تبع اوست.».(1)
پس آنچه بیش از هر چیز مورد تاکید و اهمیت قرار گرفته و اصل ونتیجه این فریضه به حساب می آیدتوجه به باطن وروح آن،یعنی روزه دل و قلب و تقوای از غیر خداست.وهمین مرتبه عالی روزه است که اگر تحقق پذیرفت ،درجات نازل تر آن را نیز تحت تاثیر قرار داده وبه آنها نیز ارزش و قیمت می بخشد.
در حدیثی امام صادق علیه السلام حقایق ارزشمندی را درباره روزه برای ما بیان می فرماید که توجه به آن می تواند راهگشای سیر ما در معنویات و تقرب بسوی خدای متعال و نیل به مراتب بزرگ و درجات متعالی روزه باشد.مضمون فرمایش آن حضرت چنین است :« روزه تنها خوداری از خوردن و آشامیدن نیست.همانا که تمامیت و کمال روزه ،نیازمند به حفظ شرط(های)آن است ...پس هنگامی که روزه دارید زبان خویش را از دروغ و دیدگانتان را (ازحرام) نگاه دارید.درباره یکدیگر از منازعه وحسد وغیبت ومجادله و سوگند دروغ و مخالفت و غضب وسب و دشنام وزشتگویی ونزاع و ظلم و بی خردی و دلتنگی خوداری کرده وازنماز ویاد خدا غافل نشویدو سکوت وبردباری وصبر وراستگویی و دوری از اشرار را پیشه خود ساخته واز گفتار ناروا ودروغ وافتراءو دشمنی و سوءظن وغیبت وسخن چینی بپرهیزید،خودرا مشرف بر آخرت دانسته ومنتظر ظهور و فرج قائم آل محمد (عجل الله فرجه الشریف) باشید ودر آرزوی آنچه به شما وعده فرموده ،بسر برده و برای سفر آخرت و لقاء خداوند توشه بردارید،وبرشما باد به آرامش دل و وقار و خشوع و خضوع و مذلت وشکستگی مانند عبدی که از مولایش می ترسد ودر خوف ورجاءورغبت ورهبت بسر برید.(ای روزه داران) باید دلها را از عیبهاو باطنها رااز مکرها وحیله ها منزه نمود وظاهر خودرا از کثافت وآلودگیها پاک سازید،بایداز غیر خدا بیزاری جسته و ولایت خویش را در روزه با خودداری واجتناب از همه جهاتی که خدا شما را در آشکار و پنهان از آنها نهی فرموده ،برای او خالص گردانید.باید آنگونه که سزاوار است در ظاهر وباطن از خدا بترسید ودر ایام روزه ،خویشتن را به پروردگار ببخشید.
(ای روزه دار )باید دل خود را برای ذکر و محبت خدا فارغ ساخته وقلبت را به خاطر او برای اوامر و دعوتی که فرموده آماده کنی.
هنگامیکه تمام این مراتب را به انجام رساندی ،بدان که حقیقتاً تو برای او روزه دار هستی وامر اورا اطاعت کرده ای و هر چه از آنها کم کنی ، بهمان مقدار از حقیقت و فضیلت روزه ات کاسته می گردد...همانا که روزه تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست بلکه خداوند آنرا حجاب و فاصله ای بین تو و زشتیها وفواحش در فعل وقول قرار داده که مبطل روزه هستندوچه اندکند روزه داران وبسیارند گرسنگان» .(2)
روزی رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم به جابر بن عبدالله فرمودند:«ای جابر این ماه مبارک رمضان است.هر کس روزانرا روزه داردوپاره ای از شبش را به عبادت ایستد و زبان وشکم وفرج خویش را از حرام باز دارد،از گناهان بیرون آید آنچنان که از ماه بیرون رود.جابر عرضه داشت:یارسول الله چه نیکوست این حدیث که فرمودی،فرمود:ای جابر چقدر سخت ومشکل است این شرط هایی که نمودم».(3)
لذا روزه تنها خودداری از خوردن وآشامیدن نیست بلکه عاملی است برای حرکت و ترقی بسوی کمال وفضائل انسانی واخلاقی وتخلق به اخلاق الهی و سرکوبی شیاطین درونی وبرونی و نیروهای شهوانی و ظهور و تبلور عواطف و قوای انسانی در جهت همدردی و همیاری با انسانهای محروم و مستضعف و احساس مسئولیت وتعهد وصبر و مقاومت و پایداری و استواری در برابر مشکلات وسختیها و آمادگی برای مبارزه با دشمنان اسلام.
واز این روست که این حکم الهی،واقعاًسازنده بوده ونتایج بسیار بزرگ و ارزنده در همه جهات فردی واجتماعی ومادی و معنوی وپاداشهای بسیار عالی دنیوی و اخروی دارد.
وچنین روزه ای سرشار از فواید و نتایج ارزشمندی است .امام صادق علیه السلام می فرمایند:«روزه ،هوای نفس و امیال حیوانی را می میراند .روزه موجب حیات دل و طهارت اعضاءو جوارح و آبادانی ظاهر وباطن وجود انسان و شکر در برابر نعمتها و احسان بر فقراءوفزونی تضرع وخشوع و گریستن در برابر آستان ربوبی والتجاء و تمسک به حبل المتین الهی و تخفیف وسبکی حساب ودو چندان شدن حسنات است.(4)
وروزه ای که فواید فوق را دارا باشدقطعاً منقلب کننده است به عبارت دیگر اگر بعد از ماه مبارک در وجود آدمی این انقلاب رخ داد که روزه ،روزه بوده است واگر تغییری رخ نداد روزه صرفاً گرسنگی و تشنگی بوده است وبس .از این جهت حضرت امام خمینی «ره» چنین می فرماید:« اگر بعد از ماه مبارک دیدید که حالت شما با حال قبل از ماه مبارک رمضان تغییر نکرده و ترقی ننموده اید ،بدانید روزه ایکه گرفته اید حیوانی بوده است.باید بعد از یکماه روزه گرفتن تغییر کرده باشید.»
و چه بجاست در این ماه که فصل دعا ومناجات است وماه عبودیت ، عبادت، ذکر، دعا ،قرآن ، معرفت و محبت حق ،سیر وسلوک و تقرب الی الله است ، متواضعانه از درگاه با کرامت حضرت احدیت بخواهیم که توفیق عبادت و بندگی خالصانه رابه ما و همه مسلمین جهان عطاء بفرماید.
و چه جامع و چه زیبا حضرت امیر خاضعانه با پروردگار خود سخن می گوید:
«خدایا این ماه را برما نو گردان به امنیت و ایمان و تندرستی و اسلام و عافیت کامل وروزی فراخ و دفع دردها.
خدایا روزه این ماه و شب زنده داری و تلاوت قرآن را در آن ،روزی ما گردان.
خدایا این ماه را برای ما سالم گردان و سالم از ما دریافتش کن وما را درآن سالم بدار».(5)
و العاقبه للمتقین
منوچهر ناصری فر
naserifar_ir@yahoo.cam
زیرنویسها
صحیفه نور جلد 12- صفحات 239و241
وسائل الشیعه جلد 4 -صفحه 119حدیث13
وسائل الشیعه جلد 4 صفحه 116حدیث2
مصباح الشریعه باب 20
صحیفه علویه صفحه217
